Η Πανηπειρωτική Συνομοσπονδία Ελλάδας, ο κορυφαίος φορέας της Ηπειρώτικης Αποδημίας στον κόσμο, διοργάνωσε την «Πίτα του Ηπειρώτη 2023» στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, την Κυριακή 22 Ιανουαρίου 2023, μετά από 3χρόνια covid-19.
Η «Πίτα του Ηπειρώτη», διαχρονικός θεσμός που συνταυτίστηκε με τη δράση της ΠΣΕ είναι μια καθαρή φωνή της Ηπειρώτικης αποδημίας, ένας αληθινός συνεκτικός-ηπειρώτικος δεσμός.
Συμμετείχαν , εβδομήντα χορευτικοί όμιλοι από την Ελλάδα και την Βόρεια Ήπειρο, και 1.500 χορευτές, πλήθος Ηπειρωτών μουσικών και κομπανιών, η χορωδία της Παραδοσιακής Μουσικής της ΠΣΕ, με μαέστρο τον Βαγγέλη Κώτσιου, το Πολυφωνικό Εργαστήρι της ΠΣΕ με κυρατζή τον Αλέξανδρο Λαμπρίδη και οι «Ισοκράτισσες». Είναι ένα πλούσιο και μοναδικό πολυθέαμα.
Την όλη εκδήλωση κόσμησε με τη συμμετοχή του ο πατριάρχης της Ηπειρώτικης μουσικής Πέτρο-Λούκας Χαλκιάς.
Επιπλέον συμμετείχαν οι κομπανίες του Θοδωρή Γεωργόπουλου, Λευτέρη Γκιώκα, Δημήτρη Ζιάγκα, Αντώνη Κακούρη, Δημήτρη Κώτσικα,οι Λαλητάδες και του Τάσου Μαγκλάρα .
Τραγούδησαν: Σάββας Σιάτρας, Παγώνα Αθανασίου, Γιάννης Καψάλης, Αφοί Κόντη, Κώστας Λεοντίδης, Ανδρέας Μετσοβίτης, Δημήτρης Τζουμερκιώτης, Κωνσταντίνα Τούνη, Ελευθερία Χαραλάμπους, Χρήστος Πότσης.
Ουσιαστική ήταν και η συμμετοχή των καλλιτεχνών: Δόκιμος Χαραλάμπους, Ιωάννα Χαραλάμπους, Πετράκης Χαλκιάς, Ναπολέων Μιχ. Δάμος και Τρύφων Αναστασίου.
Η «Πίτα του Ηπειρώτη 2023» ήταν αφιερωμένη στην «Ηπειρώτισσα Γυναίκα» που θα παρουσιαστεί και θα αποτυπωθεί η δράση της σ’ όλες τις εκφάνσεις της ζωής της.
Ζαγόρι-Γιάννινα: Αγάπη, Πωγώνι: Γάμος, Τζουμέρκα: Μητρότητα, Πρέβεζα-Άρτα: Αγροτική Ζωή, Θεσπρωτία: Αγώνας, Κόνιτσα: Ξενιτιά, Βόρεια Ήπειρος: Αποχωρισμός, Βλάχοι-Σαρακατσαναίοι: Νομαδική Ζωή.
Αιωνόβιες ζωές και μεγάλες πορείες μέσα στο δύσκολο τόπο και δικό τους χρόνο που αποκτούσε μια άλλη διάσταση: Αυτόν της προσφοράς.
Οι «Ηπειρώτικες Γέφυρες στην Ελλάδα και τον κόσμο», που αναδεικνύουν τους ιστορικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με άλλες περιφέρειες και αποδήμους, φέτος φιλοξένησαν και για ιστορικούς λόγους, τους Μικρασιάτες.
Το μουσικό πρόγραμμα ήταν διανθισμένο από ιστορικά και λαογραφικά κείμενα του Νίκου Ζέκη και Χρήστου Τούμπουρου και θα παρουσιάσει η Μαρίκα Γκόνη.
Το χαρακτικό που κοσμεί την αφίσα είναι έργο του Γλύπτη Θεόδωρου Παπαγιάννη, την δε γραφιστική επιμέλεια είχε η Ματίνα Χελιδόνη.
Η Αδελφότητα Κραψιτών Αθηνών συμμετείχε με δύο τμήματα (παιδικό-εφηβικό) και Ενηλίκων με συνολικά 52 χορευτές.
Η σουίτα του, παιδικού χορευτικού, αποτελούνταν από τα ακόλουθα 3 τραγούδια:
1ος χορός:«ΠΑΛΑΜΑΚΙΑ»
Ο Χορός αυτός χορεύεται στην Ήπειρο και πήρε το όνομά του από το χαρακτηριστικό κτύπημα των παλαμών σε ρυθμό 2/4-4/4
2ος χορός: «ΠΑΠΑΛΑΜΠΡΑΙΝΑ»
Ένα δημοφιλές τραγούδι της λαϊκής μας παράδοσης ολόκληρων γενεών. Οι περιοχές που “ερίζουν” για την προέλευσή του πολλές. Της Πελοποννήσου ο θρύλος ωστόσο είναι ο επικρατέστερος.
Ο λόγος που ο σκοπός του τραγουδιού είναι τσάμικος και όχι καλαματιανός, μιας και το περιστατικό συνέβη στην Πελοπόννησο, μάλλον θα πρέπει να αναζητηθεί στην ηπειρωτική καταγωγή των Ζερβέων και των άλλων “σογιών”.Λέγεται όμως, ότι οι πρωταγωνιστές και τα σόγια τους είχαν καταγωγή από την Ήπειρο (Άρτα- Σούλι), ενώ αρχικά κατοικούσαν στα Κούντουρα, στα σύνορα Αττικής- Βοιωτίας, μετά κατέβηκαν στο Αρκουδόρεμα Αρκαδίας και ύστερα στην Πυλία.
Ο παπά – Λάμπρος Ζέρβας ήταν ο εφημέριος του χωριού Ρωμύρι της Πυλίας, όπου ζούσε με την παπαδιά και την οικογένειά τους. Το 1860 έπεσε θύμα ληστείας, όταν κάποιοι ανταγωνιστές του έστειλαν στο σπίτι του κλέφτες με την πρόφαση ότι ήθελαν να αγοράσουν ένα από τα βόδια του. Οι δύο ξένοι φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του ιερέα. Μόλις η οικογένεια έπεσε το βράδυ για ύπνο, οι δύο κλέφτες ειδοποίησαν τους υπόλοιπους που είχαν κρυφτεί έξω από το χωριό. Έτσι, όλοι μαζί μπήκαν εύκολα στο σπίτι για να το ληστέψουν. Άρπαξαν ότι μπορούσαν, αλλά επειδή δεν βρήκαν χρήματα άρχισαν να βασανίζουν τον παπά, προκειμένου να τους αποκαλύψει την κρυψώνα.
Τα παιδιά του παπά, ο Νικολάκης, ο Γιώργης, ο Κώστας, η Γεωργία και η Παναγιώτα είχαν στρώσει στο πάτωμα και κοιμόντουσαν.
Μια από τις κόρες του παπά – Λάμπρου, η Παναγιώτα, κατάφερε να διαφύγει και όταν έφτασε στο φεγγίτη άρχισε να φωνάζει και να καλεί σε βοήθεια τους συγχωριανούς και τα ξαδέρφια της Γιώργο και Κώστα. Το χωριό ξύπνησε και η συμμορία τράπηκε σε φυγή, όταν οι ένοπλοι γείτονες έφτασαν στο σπίτι του παπά. Από τους πυροβολισμούς δύο ληστές τραυματίστηκαν. Μάλιστα ο ένας χτυπήθηκε βαριά και μετά από λίγο ξεψύχησε. Έτσι, η ληστεία αποφεύχθηκε έστω και την τελευταία στιγμή, αλλά ο παπά – Λάμπρος ενεπλάκη σε βεντέτα με τους ληστές.
3ος χορός: «ΛΙΠΟΘΥΜΙΑΡΙΚΟΣ» ή ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ
Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού χορού, Ευρετήριο Ε-4Ε923 –[Δήμας 1989,90] Συρράκο
Κυκλικός, μιμικός χορός, αλλά συγχρόνως και περιγελαστικός. Χορευόταν από τους άνδρες σ’ όλη την Ήπειρο, κυρίως στους γάμους, τις πρωινές ώρες αλλά και στα καφενεία μετά τον δημόσιο χορό των πανηγυριών. Το χορό αποτελούσαν δύο μέρη που εναλλάσσονταν αρκετές φορές. Το πρώτο χορεύονταν απ’ όλους τους χορευτές σαν συρτός στα δύο ενώ το δεύτερο, είχε ελεύθερο μελωδικό σχήμα και χορευόταν μόνο από τον πρωτοχορευτή. Αυτός προσποιούταν ότι λιποθυμούσε, ενώ οι υπόλοιποι και προπαντός ο δεύτερος, προσπαθούσαν να τον συνεφέρουν. Σατίριζαν δηλ. την νύφη που πολλές φορές λιποθυμούσε από την εξάντληση, την αϋπνία και την ορθοστασία, εφόσον κρατούσε όλους τους προσκαλεσμένους να χορέψουν το Σάββατο βράδυ στο σπίτι της και την Κυριακή στου γαμπρού.
ΧΟΡΕΥΤΙΚΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ (Σουίτα)
Το χορευτικό των Ενηλίκων της Αδελφότητας Κραψιτών Αθηνών, συμμετείχε στην εκδήλωση της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδος «ΠΙΤΑ ΤΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΗ 2023» στο Σ.Ε.Φ. με χορούς από την ενότητα ΚΟΝΙΤΣΑ (ξενιτιά) αφιερωμένη, στην προσφορά της Ηπειρώτισσας συζύγου και μητέρας, που ήπιε το φαρμάκι της ξενιτιάς και της χηρείας.
1ος χορός: «ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΟ ΜΟΥ ΠΟΥΛΙ»
Το τραγούδι συνδέεται με την Θλίψη και απόγνωση που βιώνει η γυναίκα με τον ξενιτεμό του αγαπημένου της, με απομόνωση, ανυπαρξία των επαφών και γενικά παραίτηση από τη ζωή, όπου η αποστολή του δώρου(μήλου ή δακρύου) στον ξενιτεμένο άνδρα, αποτελεί απόδειξη της αγάπης, της τρυφερότητας και της αφοσίωσης της γυναίκας.
Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο – μωρέ ξένε μου και παραπονεμένο,
–η ξενιτιά σε χαίρεται, κι εγω ‘χω τον καημό σου μωρέ ξένε μου και κι εγω ‘χω τον καημό σου.
Tι να σου στείλω ξένε μου ν’αυτού στα ξένα πού ‘σαι
μωρέ ξένε μου, ν’αυτού στα ξένα πού ‘σαι;
Σου στέλνω μήλο, σέπεται, κυδώνι μαραγκιάζει,
Σου στέλνω και το δάκρυ μου σ’ ένα φτενό μαντήλι,
το δάκρυ μου είναι καφτερό και καίει το μαντήλι μωρέ ξένε μου και καίει το μαντήλι
2ος χορός: «ΦΕΞΕ ΜΟΥ ΦΕΓΓΑΡΑΚΙ ΜΟΥ»
Φέξε μου φεγγαράκι μου να πάω στην αγάπη μου.
Φέξε ψηλά και χαμηλά γιατί είναι λάσπες και νερά.
Φέξε και χαμηλότερα να πάω γρηγορότερα.
Eγώ φέγγω ως το πρωί
Ποιος έχει αγάπη ας πάει να ιδεί
Ας παν να ιδούν τα μάτια μου
Πως τα περνάει η αγάπη μου,
Μην πήρε αλλού κι αγάπησε
Και εμένα μ’απαράτησε.
Προς το’πε Νικολάκη μου δεν σ’αγαπώ, πουλάκι μου.
Αν στο’πε ο ήλιος να μη βγει, τ’άστρο να μη ξημερωθεί.
3ος χορός: «ΤΙ ΣΟΥ ΕΙΠΑ ΚΑΙ ΜΟΥ ΚΑΚΙΩΣΕΣ ΛΑΜΠΑΔΑ ΜΟΥ ΓΡΑΜΜΕΝΗ» Μαστοροχώρια Κόνιτσας
Τι σου είπα και μου κάκιωσες, λαμπάδα μου γραμμένη,
κι εγώ πάνω στην ξενιτιά με την καρδιά καμένη;
― Ν’ αυτού που πας, λεβέντη μου, να ‘ρθω κι εγώ κοντά σου,
να σ’ φκιάχνω δείπνο, να δειπνάς, γιόμα να γιοματίζεις.
― Ν’ εκεί που πάνω, κόρη μου, κοράσιο δεν πηγαίνει.
Ν’ εκεί ‘ναι Τούρκοι ανύπαντροι, Ρωμαίοι παντρεμένοι,
σένα σε παίρνουν, κόρη μου, και μένα με σκοτώνουν.
Κλάψε ν’ εσύ, κλαίω κι εγώ, ώσπου να χωριστούμε,
να χωριστεί η αγάπη μας κι ο πόνος της καρδιάς μας.
