«Χαράν», «Χαράντας» είναι η λέξη του γάμου στα ποντιακά και «Στεφανώματα» αντίστοιχα
στην Ήπειρο, λέξεις που υποδηλώνουν το χαρμόσυνο γεγονός της ένωσης δύο αγαπημένων.
Βασίζεται σε δρώμενο, αναπαράστασης της ημέρας του γάμου, του Κραψίτη γαμπρού
Λάμπρου, με την Σημέλα από την Νέα Κερασούντα Πρεβέζης.
Η νύφη «Σημέλα» (προσφυγοπούλα από τον Πόντο), γνώρισε τον Κραψίτη Λάμπρο, κάπου
εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 1950, σε ένα κυριακάτικο γλέντι στην Νέα Κερασούντα
Πρεβέζης, μέσω του αδελφού της Κωστίκα και σήμερα, έχουν την επέτειο του γάμου τους
όπου θυμιούνται αυτή την στιγμή.
Οι δυο τους σε μεγάλη πλέον ηλικία, αναπολούν και ζωντανεύουν ξανά στη μνήμη τους, την
Κυριακή του Αηλιά του 1957, τότε που ενώθηκαν με τα ιερά δεσμά του γάμου.
Αλήθεια πως μια νύφη Πόντια βρέθηκε στην Ήπειρο?
Η ιστορία αυτή αρχίζει από πιο παλιά, από τον ξεριζωμό του Ελληνισμού του Πόντου, από τις
πανάρχαιες κοιτίδες τους με τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922, που παρότι αντιστάθηκαν
γενναία, δημιουργώντας αντάρτικο στα βουνά, κυριολεκτικά αποδεκατίστηκαν και όσοι
επέζησαν μεταφέρθηκαν σε καράβια, κουβαλώντας μόνο την ψυχή τους στην Ελλάδα.
Ακολουθώντας τη διαδρομή, Πόντος-Πειραιάς-Μακρόνησος (όπου παρέμειναν σε καραντίνα
λόγω των επιδημιών), στη συνέχεια Αμαλιάδα-Λευκάδα-Θεσπρωτία, φτάνουν στην Πρέβεζα
όπου δημιουργούν νέα χωριά. Νέα Κερασούντα, Νέα Σινώπη και Νέα Σαμψούντα τα ονόματά
τους, που παραπέμπουν στις αλησμόνητες πατρίδες και στις πατρογονικές εστίες, που
αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν βίαια εξαιτίας των διώξεων και εκτοπισμών των Νεότουρκων
από το 1914 έως το 1923 και θέλησαν να κρατήσουν στη μνήμη και των νεότερων γενεών.
Αναδεικνύεται σε αυτή την μουσικοχορευτική και θεατρική παράσταση, η γοητεία του
τελετουργικού, παραστατικού, θεαματικού εθίμου του Γάμου (Χαράς), εστιάζοντας στα
πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα των δύο περιοχών.
Η ποντιακή διάλεκτος, προερχόμενη από την αρχαία Ιωνία, συμπορεύεται με το Ηπειρώτικο
ιδίωμα των Αρχαίων Σελλών και τα ιδιαίτερα ηχοχρώματα της κάθε περιοχής, αναβιώνοντας
τα δρώμενα της ημέρας του Γάμου.
Έθιμα της ημέρας τους γάμου από την Ήπειρο και τον Πόντο, εκτυλίχθηκαν σπονδυλωτά επί
σκηνής, αρχής γενομένης με ,
Το «ξύρισμα του γαμπρού» και αντίστοιχα την «προετοιμασία της Νύφης» στο σπίτι της με τις
ξαδέλφες της,
στη συνέχεια, το «Ψίκι» ή γαμόστολον (στην ποντιακή γλώσσα),με το σόι του γαμπρού να
κατευθύνεται προς το σπίτι της νύφης για το «Νυφόπαρμα»,
Το εμπόδιο με το σκοινί (ποντιακό έθιμο) αποτρέπει την είσοδο στο σπίτι της νύφης του
γαμπρού και του κουμπάρου, αξιώνοντας (από τον κουμπάρο) να ασημώσουν (πληρώσουν)
για να μπουν, να πάρουν την νύφη και την πόντια πεθερά να υποδέχεται τον γαμπρό για
πρώτη φορά στο σπίτι της (πριν την στέψη) μπουκώνοντάς τον με «Φούστορον»
(παραδοσιακή ποντιακή ομελέτα), ρωτώντας τον μέλλοντα γαμπρό της, «Γαμπρέ, φούστουρον
τρώς;»
Στη σκηνή αυτή, η αδελφή της νύφης, κρατάει την στολισμένη «κοσάρα» και χορεύουν με το
τραγούδι «Μάνα τέρεν πως χορεύω», γύρω από το ζευγάρι προτρέποντας τον κουμπάρο να
ασημώσει την «κοσάρα», [Το ποντιακό έθιμο λοιπόν της κοσάρας, δηλαδή της κότας στην
ποντιακή διάλεκτο, πραγματοποιούνταν την ημέρα του γάμου, και συγκεκριμένα
πριν οδηγηθούν ο γαμπρός και η νύφη στην εκκλησία για το στεφάνωμα. Όταν ο γαμπρός
ερχόταν να πάρει τη νύφη με τη συνοδεία του (νυφόπαρμαν), μπροστά από την πόρτα στεκόταν
μια θεία της νύφης και κρατούσε μια μισοβρασμένη και στολισμένη κότα πάνω σε έναν δίσκο, η
οποία συνοδευόταν συνήθως από ένα ποτό, κατά προτίμηση βότκα ή κρασί. Την κότα την
στόλιζαν με ό,τι έβρισκαν – δεν γινόταν ιδιαίτερη προετοιμασία. Την ετοίμαζε και την
μαγείρευε η μητέρα της νύφης αλλά δεν την έδινε η ίδια.]Για να μπορέσουν να παραλάβουν τη
νύφη, ο κουμπάρος έπρεπε να αγοράσει ό,τι του πρόσφεραν πάνω στο δίσκο. Κάθε φορά όμως
που ο κουμπάρος πρόσφερε λεφτά, έκαναν παζάρια και του έλεγαν ότι είναι λίγα, ώσπου
τελικά έδινε ό,τι του ζητούσαν.
Στη συνέχεια τα δύο σόγια κατευθύνονται από κοινού, προς την εκκλησία του Αη Λια Κράψης,
για τα στεφανώματα, με κεράσματα και μπομπονιέρες στο πέρας της στέψης από τους δύο
συλλόγους.
Μετά την στέψη, το ψίκι (γαμήλια πομπή του γάμου), επιστρέφει στο σπίτι του γαμπρού για το
γαμήλιο γλέντι.
Η ηπειρώτισσα πεθερά, καλωσορίζει στο σπίτι της, την πόντια νύφη με μέλι και τηγανίτα
προτρέποντας την να σταυρώσει τρεις φορές την νυφιάτικη κουλούρα .
Εδώ, πριν αρχίσει το γαμήλιο γλέντι, ξαναρχίζει ο αιφνιδιασμός του Ηπειρώτη κουμπάρου από
τους πόντιους (ποντιακό έθιμο) να τον σηκώνουν στα χέρια και να τον τσιμπούν με καρφίτσα
για να τους τάξει κάποιο καλό κέρασμα με περιπαίγματα και αστεία.
Έχει έρθει όμως η ώρα, για το «Αποκαμάρωμαν» από τον πόντιο πατέρα, δηλαδή το
τελετουργικό ξεσκέπασμα του προσώπου της νύφης από το πέπλο δίνοντάς της ευχές όπως
«Ρίζα μ’ και στερέα μ’ άμον τον ήλεν εφώταξες! Να ζεις ευτυχισμέντσα σο γιαν τη αντρού ’σης.
Να τιμάς και να αγαπάς ατον και να συγεράτε στεριωμέν’»
Στη συνέχεια οι γονείς χαρίζουν στο ζευγάρι κοσμήματα και αμέσως μετά τα πεθερικά και οι
υπόλοιποι συγγενείς, χαρίζουν δώρα στο ζευγάρι και στον κουμπάρο. Ο ντελάλης, ανακοινώνει τα χαρίσματα (δώρα) προς το ζευγάρι και τον κουμπάρο με τους Ηπειρώτες γονείς να
αναφωνούν «Στεριωμένοι να είστε ….Καλώς ήρθες στην οικογένειά μας Σημέλα! Πάντα άξιος
κουμπάρε!»
Η έναρξη του γαμήλιου γλεντιού γίνεται με το παίνεμα των νεονύμφων , αφού προηγουμένως
ο Ηπειρώτης πεθερός απευθύνεται στη νύφη (κόρη του πλέον), με τα εξής λόγια:
«Μέσα αυτού που θα μπεις νύφη, μέσα αυτού να ξεπουλιάσεις και να ασπρίσεις, να γεράσεις.
Άκουσε με κυρά νύφη τί λέει το ‘Αγιο Ευαγγέλιο:
«Τίμα τον πεθερό σου να σε φωνάζουν νύφη και αρχοντο θυγατέρα, τίμα την πεθερά σου,
τιμημένο το όνομά σου!»
Και αρχίζει ο τελετουργικός ποντιακό γαμήλιος χορός Θήμισμαν ή Θήμιγμαν, δηλαδή το
εγκώμιο. (Θημίζω στα αρχαία ελληνικά θα πει εγκωμιάζω, παινεύω).
Συμμετέχουν στον κυκλικό χορό, επτά (7) μονοστέφανα ζευγάρια και 1 ελεύθερος (ο
κουμπάρος) που συμβολίζει τη συνέχεια, δηλαδή τον επόμενο που θα κάνει οικογένεια, όλοι
τους να κρατούν μαζί στο χέρι(αριστερό του άνδρα και δεξί της γυναίκας), από ένα λευκό κερί.
Το γλέντι του γάμου ,ολοκληρώνεται με τους Ηπειρώτες να ξεπροβοδίζουν το σόι της νύφης,
με το ηπειρώτικο τραγούδι:«Ηρθε ο καιρός να φύγουμε ροδιά μου…στο καλό συμπέθεροι και
καινούριοι και παλιοί,στο καλό και τιμημένοι και στους άγιους δοξασμένοι, Σας επήραμαν τη
νύφη, σας χαλάσαμαν το σπίτι!»
Τους διαλόγους επιμελήθηκαν για την Ποντιακή Διάλεκτο η κα Ράνια Χρυσοχοΐδου πρόεδρος
της Ένωσης Ποντίων Ν.Σμύρνης, Αγ. Δημητρίου & Π.Φαλήρου, «Η Μαύρη Θάλασσα» που
παράλληλα, ήταν και αφηγήτρια του δρώμενου του γάμου
και για το Ηπειρώτικο ιδίωμα, τα κείμενα επιμελήθηκε ο Κραψίτης κος Γεώργιος Ι. Γιαννάκης,
που υποδύθηκε παράλληλα και τον πατέρα του γαμπρού, χαρίζοντας στο κοινό απολαυστική
θέαση, μέσα από τους σπαρταριστούς διαλόγους.
Η παράσταση ήταν Συνδιοργάνωση του Οργανισμού Πολιτισμού Αθλητισμού &
Περιβάλλοντος (ΟΠΑΠ) του Δήμου Αγίου Δημητρίου και των εθνικοτοπικών συλλόγων, Ένωσης
Ποντίων Ν.Σμύρνης, Αγ. Δημητρίου & Π.Φαλήρου, «Η Μαύρη Θάλασσα» & Αδελφότητα
Απανταχού Κραψιτών Αθηνών που υλοποιήθηκε, το βράδυ της Κυριακής 17/09/2023, στο
πάρκο Ασυρμάτου, στον Άγιο Δημήτριο, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πόλης 2023.
Εγκάρδιο χαιρετισμό, στην έναρξη της εκδήλωσης, απηύθυναν η δήμαρχος Αγίου Δημητρίου,
κα Μαρία Ανδρούτσου και ο πρόεδρος του Οργανισμού Πολιτισμού Αθλητισμού &
Περιβάλλοντος (ΟΠΑΠ) του Δήμου, κος Γιάννης Μαθάς, οι οποίοι αναφέρθηκαν στην συμβολή
των δύο εθνικοτοπικών συλλόγων της Στεριάς που ένωσαν τις δυνάμεις του, για το δρώμενο
του Ηπειρωποντιακού γάμου, που προωθεί την συλλογική μνήμη και την πολιτισμική εμπειρία
Ποντίων και Ηπειρωτών.
Την εκδήλωση , προλόγισε η πρόεδρος της Αδελφότητας Κραψιτών κα Ελένη Καντζέλη,
παρέχοντας στοιχεία σχετικά με το περιεχόμενο της εκδήλωσης.
Ευχαριστούμε, όλους τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση :
ΑΦΗΓΗΤΕΣ
Κυρά Σημέλα-Αφηγήτρια/ νύφη σε μεγάλη ηλικία: Ράνια Χρυσοχοΐδου (πρόεδρος Ένωσης
Ποντίων «Η Μαύρη Θάλασσα».
Κυρ Λάμπρος- Γαμπρός/ αφηγητής : Ηλίας Μ. Καντζέλης , «Αντιπρόεδρος Αδελφότητας
Απανταχού Κραψιτών Αθηνών».
ΣΟΪ ΗΠΕΙΡΩΤΗ ΓΑΜΠΡΟΥ
Γαμπρός: Αντώνης Τζορμπανάκης
Πατέρας γαμπρού: Γιώργος Γιαννάκης του Ιωάννη
Μητέρα γαμπρού: Νάνσυ Παχή
Βλάμης: Κώστας Τομαράς του Στέλιου
Κουμπάρος: Γιάννης Βασιλάγκος
Αδελφές Γαμπρού: Νατάσα Η.Καντζέλη & Μαρία Η. Καντζέλη
Ξαδέλφες γαμπρού: Μαρία Βασιλάκη, Σοφία Κεχαγιά
Φίλοι γαμπρού: Θωμάς Η. Ζαρμπαλάς, Γιάννης Πατινιώτης
ΨΙΚΙ : Δημήτρης Τσολάκος, Δρίκος Μαρίνος, Τζορμπανάκης Δήμος Πέπη Καγιάννη, Ανδριάνα
Κορδογιάννη, Αναστασία Καλαντζή, Παναγιώτα Τερζάκου, Φωτεινή Δημακοπούλου και οι
μικροί μας φίλοι: Αλεξάνδρος &Μυρτώ Δρίκου, Μιχαήλ & Βλουτίνα Πατινιώτη, Σοφία και
Δανάη Ζερβού.
ΣΟΪ ΠΟΝΤΙΑΣ ΝΥΦΗΣ
Νύφη: Ιωάννα Γούτου
Γονείς Νύφης : Σοφία Κουνατίδου, Παύλος Μπουρουτσίδης
Αδερφή της νύφης-Δεσποινή: Δέσποινα Κανάκη-Χρυσοχοΐδου
Αδερφός της νύφης: Γερβάσιος Κατσιώτης
Δεξαμέντσα (νονά): Ελένη Λαζαρίδου
Ντελάλης: Σίμος Σπυριάδης
Ξαδέρφη νύφης: Ευγενία Πολίτη
Φίλες νύφης: Έλενα, Γεωργία, Κατερίνα, Μαρία, Ελένη, Ολυμπία
Ευχαριστούμε, τον Στάθη Πολύζο (χοράρχη της Αδελφότητας Αθηνών) για την πολύτιμη
συμβολή του, ερμηνεύοντας αντιπροσωπευτικά τραγούδια του γάμου.
Ευχαριστούμε, τους μουσικούς καλλιτέχνες που πλαισίωσαν την εκδήλωση με τα
αντιπροσωπευτικά ηχοχρώματα της κάθε περιοχής και συγκεκριμένα η Ηπειρώτικη Ζυγιά του
Δόκιμου Χαραλάμπους (κλαρίνο), Δημήτρη Τζουμερκιώτη (τραγούδι), Μιχαήλ Δάμο,
Παναγιώτη Κάλλη & Αβραάμ Βασίλειο, και από την περιοχή του Πόντου, η ποντιακή λύρα του
Γιάννη Φωτιάδη με τον Φώτη Κοζυράκη στο τραγούδι και τον Φίλιππο Πουρπουτίδη στο
νταούλι.
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ
i. Σήμερα Νιος Ξουριζεται
ii. Τούτο το Καλοκαιράκι
iii. Κίνα δέντρο μ’κίνα… κυπαρίσσι
iv. Άιντε πήγαινα το δρόμο-δρόμο κούμπλο μ’, Χάιδω, χαϊδεμένη Χάιδω
v. Ξύπνα περδικομάτα μου
vi. Εκκλησιά μου Κουκλωτή
vii. Ρίξε νύφη την κουλούρα (τραγούδι με μία στροφή)
viii. Χορός Κουμπάρου» Κουμπάρε που στεφάνωσες, τα δυο γιε μου τα κυπαρίσσια» (
ix. Ποιος τον κάνει ετούτο γάμο
x. Χαράς τη μάνα του γαμπρού
xi. Ενας Λεβέντης Χόρευε
xii. ΤΣΑΜΙΚΟ οργανικό ( ΗΛΙΟΣ)
xiii. Ήρθ’ ο καιρός να φύγουμε, ροδιά μου, ροδιά μου στα σπίτια μας να πάμε μικρή
ροδακινιά μου
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΝΤΟΥ
i. Αφε κορή μ’ (επιτράπεζιο)
ii. Φορέστ’ατεν σκεπάστ’ατεν» (Χορός Διπάτ)
iii. Χορός γαμήλιος μαντήλια
iv. «Μάνα τέρεν πως χορεύω» (τας)
v. Χορός Κόνιαλι, τραγούδι « Η σεβντά ντο κι λαρούται»
vi. με Κερασουντέικον ομάλ με Τραγούδι «Εσύ για τεμέν επλάστες»
vii. Χορός Θήμιγμαν «7 ζευγάρια και το τεκ κρατούνε τα λαμπάδας»
viii. Ανεφορίτσα,
ix. Καλόν κορίτς΄,
x. Σερανίτσα
xi. Ατσαπάτ,
xii. Σέρα
xiii. Κότσαρι
ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!
στους Αδελφούς μας, την ΕΝΩΣΗ ΠΟΝΤΙΩΝ Ν.Σμύρνης, Αγ. Δημητρίου,
Π.Φαλήρου «Η Μαύρη Θάλασσα» για την 2η αντάμωση από το 2018, σε κοινή
δράση πολιτισμού και ιδιαίτερα στην αεικίνητη πρόεδρο τους κα Ράνια Χρυσοχοϊδου,
που έδωσε ψυχή και συναίσθημα γι άλλη μία φορά, σε αυτή την εκδήλωση .
«Απολαύσαμε όλοι μας, αυτή την υπέροχη στιγμή συνέργειας και ηθογραφίας δύο
πολιτισμών που μοιράστηκαν με σεβασμό και αγάπη τα ήθη και έθιμα του γάμου και
αισθανόμαστε ότι συμβάλλαμε όλοι μαζί, στην προαγωγή της “παράδοσης” της
πατρίδας μας!»
Από το Δ.Σ.
