Τεχνικά χαρακτηριστικά της Γέφυρας:
Άνοιγμα Τόξου: 23,70 μ. – 12,00 μ. – 10,00 μ. – 4,20 μ.
Ύψος Τόξου: 8,70 μ. – 4,80 μ. – 5,60 μ. – 2,40 μ.
Μήκος Καταστρώματος: 87,00 μ.
Πλάτος Καταστρώματος: 2,70 μ.
Είναι στον διαρκή κατάλογο των κηρυγμένων Αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Ελλάδος.
| ΥΑ ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/3536/4196/23-1-2002 – ΦΕΚ 141/Β/12-2-2002 | |
| Τίτλος ΦΕΚ | Χαρακτηρισμός ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου του πέτρινου γεφυριού «Παπαστάθη» στον Άραχθο ποταμό στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ανατολική του Δήμου Παμβώτιδας στο Νομό Ιωαννίνων. |
| Κείμενο | “Χαρακτηρίζουμε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο το πέτρινο γεφύρι «Παπαστάθη» στον Άραχθο ποταμό στο Δημοτικό Διαμέρισμα Ανατολική του Δήμου Παμβώτιδας στο Νομό Ιωαννίνων, διότι αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της παραδοσιακής τεχνικής που εφαρμόστηκε στην κατασκευή γεφυριών κατά τον 19ου αιώνα και εντάσσεται με αρμονία στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Επιπλέον, αποτελεί ιστορική μαρτυρία για τον τρόπο επικοινωνίας, την κοινωνική και οικονομική οργάνωση της περιοχής και είναι συνδεδεμένο με τις μνήμες των κατοίκων. Για την καλύτερη προστασία, ανάδειξη και προβολή του γεφυριού ορίζεται περιβάλλον χώρος εκατό μέτρων (100 m) περιμετρικά του γεφυριού.” Ν. 5351/1932, άρθρο 52, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 14 και 17 του Ν.Δ. 216/1943 και τροποποιήθηκε με το άρθρο 32 παρ. 5 του Ν. 1337/1983 και ισχύει. Ν. 1469/1950 Ν. 2039 (ΦΕΚ 61/Α/13-4.92). |
Το γιοφύρι βρίσκεται μεταξύ Δρίσκου και Ανατολικής και γεφυρώνει τον Άραχθο ποταμό. Στα παλιά χρόνια, εξυπηρετούσε τους κατοίκους του Συρράκου, των Καλαρρυτών και άλλων χωριών στις μετακινήσεις τους και την επικοινωνία τους με την πόλη των Ιωαννίνων.
Είναι από τα μακρύτερα γεφύρια του Νομού. Το μήκος του φθάνει τα 85 μέτρα. Ο πρωτομάστορας είναι μάλλον από το χωριό Πράμαντα. Αποτελείται από τέσσερα άνισα τόξα καλοχτισμένα, όπου ανάμεσά τους ανοίγονται τρία μακρόστενα ανακουφιστικά ανοίγματα. Η μεγάλη του καμάρα, από την οποία δεν περνάει τώρα ούτε σταγόνα νερό, έχει άνοιγμα 23,7 μέτρα και ύψος 8,7 μέτρα. Το κατάστρωμα έχει πλάτος 2,7 μέτρα, ακολουθεί την γραμμή των τόξων, είναι στρωμένο με καλντερίμι. Δεξιά και αριστερά υπάρχει χαμηλό κατεστραμμένο στηθαίο από κάθετες πέτρες. Το γεφύρι είναι πολύ στέρεα χτισμένο. Αυτό φαίνεται και από τη θαυμάσια αντηρίδα σε σχήμα τρίπλευρης σκάλας, και από το ότι το 1942 που βομβαρδίστηκε η μεγάλη καμάρα του, έμεινε όρθιο.
Για την κατασκευή του τετρά τόξου γεφυριού το 1796,υπάρχουν αρκετές παραδόσεις και διάφορες εκδοχές για το χορηγό και την ονομασία του. Στις παραδόσεις αυτές αναφέρεται ότι χορηγός ήταν ο Ηγούμενος Αγάπιος της Μονής Βίλιζας ο οποίος δαπάνησε 175 βενετικά φλουριά .
Κάποιες από αυτές τις παραδόσεις επιχειρούν να ερμηνεύσουν και το όνομα του γεφυριού, θεωρώντας ότι Παπαστάθης ήταν το όνομα του ηγούμενου. Αναφέρεται επίσης ότι τα χρήματα που δόθηκαν για την κατασκευή του γεφυριού προέρχονταν από κάποιους ληστές, που θέλησαν να κλέψουν το μοναστήρι, αλλά με θαυματουργό τρόπο τράπηκαν σε φυγή και εγκατέλειψαν τα χρήματα. Όταν πλημμυρίζει το ποτάμι, οι κάτοικοι των γύρω χωριών ισχυρίζονται ότι ακούν τις φωνές ενός αράπη κι ενός κόκκορα που, κατά την παράδοση, θάφτηκαν στη θεμελίωση του γεφυριού. Όταν χτιζόταν το γεφύρι ο Παπαστάθης έριξε λίρες στα θεμέλια.
Ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης αναφέρει σχετικά με το γεφύρι του Παπαστάθη
ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ
«Πολύτοξος λιθίνη γέφυρα ενώνει την εντεύθεν επίπεδον όχθην με τους βράχους της Πίνδου απέναντι, ανεγερθείσα ως δεικνύει η επιγραφή της εν έτει 1746 υπό του ηγουμένου της μεταξύ Καλαρρυτών και Ματσούκι μονής Βίλζας Αγαπίου, όστις προσέφερεν 175 φλωρία ενετικά και άλλα τόσα συνέλεξεν εκ των πέριξ του ποταμού κοινοτήτων. Η γέφυρα λέγεται σήμερον γ ε φ ύ ρ ι τ ο υ Π α π α – Σ τ ά θ η. Υπό την μεγάλην αψίδα αυτής, την προς την Πίνδον, διέρχεται το ρεύμα (η λαμπάδα) του ποταμού, βαθύ και ήσυχον εν καιρώ θέρους∙ κατά τον χειμώνα η πλημμύρα αυτού είναι φοβερά. Αφού πληροί όλην την κοιλάδα εκείνην, υψώνεται ενίοτε και υπέρ αυτήν την μεγάλην της γέφυρας αψίδα και κατακαλύπτει αυτήν, συμπαρασύρει δε εις τα τεθολωμένα τότε ύδατά του ογκωδεστάτους λίθους και δέντρα ολόκληρα εκ Ζαγορίου ή Μετσόβου. Λέγουσιν οι περιοικούντες, ότι φωνάζουσι τότε από τα θεμέλια της γεφύρας οι εν αυτής ενταφέντες, ίνα στερεωθεί αύτη, αλέκτωρ και άραψ, κλονίζεται δε η γέφυρα σύσσωμος».
Κώστας Κρυστάλλης
