Ευάγγελος Τομαράς του Γεωργίου
( έτος Γέννησης1946)
(τηλ. 6946 177195)
ΘΕΟΜΗΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΑΨΗ ΤΟ 1957
Στη θεομηνία του 1957 πνίγηκαν 15 αιγοπρόβατα στη θέση «Μεργιάννη» Κράψης. Τα ξαδέλφια μου Βασίλειος Κων.Τομαράς & Ευάγγελος Ιωαν.Τομαράς διασώθηκαν πάνω σε μεγάλο βράχο 250μέτρα κοντά στον παλιό Αη Λιά. Δυο μέρες μετά ο δάσκαλός μας μας πήγε εκδρομή σε αυτό το σημείο όπου είδαμε τα πνιγμένα ζώα (παραφουσκωμένα) και σε όλα έλειπαν τα μάτια τους (είχαν αρχίσει δουλειά τα κοράκια).
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΥΡΟΚΟΜΕΙΟΥ 1958
Το 1958 έγινε το 1ο Τυροκομείο στην Κράψη κοντά στην οικία του Νάσιου Κόκκινου. Είχε 3δραχμές η οκά το γάλα. Τυροκόμος (Μπάτζιος) ήτο ο Μπαλαμάτσιας Κ (αν θυμάμαι καλά) .
Το 2ο τυροκομείο λειτούργησε κοντά στην οικία του Θωμά Γράβου και το 3ο τυροκομείο πολυστερεωμένο κοντά στον Αη Γιώργη του Λούκα Χρήστου (για πολλά χρόνια ιδιοκτησία).
Στο βουνό στη θέση «ΚΡΟΥΚΙΑ» λειτούργησε με τυροκόμο (Μπάτζιο) τον Νάσιο Παππά κατά το κοινώς, Αθανάσιος Κοντός. Αργότερα νεώτερα ο Νικόλαος Γ. Κίτσιος τυροκομούσε στο Ανατολικιώτικο μέρος (ίσως θέση Ποτιστικά).
ΔΕΝΤΡΟΦΥΤΕΥΣΗ ΠΕΥΚΟΥΔΑΣΟΥΣ 1963
Το 1963 έγινε η δεντροφύτευση. Συγκεκριμένα στη Μεγάλη Κράψη και πάνω από Τσιαγκαβέλ ως φανερά βρύση Τσίνη. Τότε διαμαρτυρήθηκαν οι κτηνοτρόφοι κυρίως οι έχοντες γίδια. Σήμερα είναι ένα πανέμορφο τοπίο. Επιστάτης ήτο, ο Ηλίας Κοντός.
Σεισμός 1η Μαίου 1967 με επίκεντρο την Κράψη
Την Πρωτομαγιά του 1967 μια τρομακτική για τα δεδομένα της Ηπείρου σεισμική δόνηση μεγέθους 6,4 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ, με επίκεντρο την τοποθεσία του παλιού Αι-Λια της Κράψης έμελε να αποτελέσει την αρχή του τέλους για τα χωριά μας. Εκείνος ο σεισμός οδήγησε στον θάνατο 55 ανθρώπους και δεκάδες τραυματισμούς σε Γιάννενα και Άρτα, όμως για καλή τύχη των Κραψιτών, εκείνη την ώρα δεν ήταν σχεδόν κανένας στο σπίτι του, αφού ήταν ανήμερα του εορτασμού του Αγίου Γεωργίου και όλο το χωριό βρισκότανε στην εκκλησία.
Για αρκετό καιρό, ο κόσμος έμενε σε σκηνές μέχρι η αρμόδια υπηρεσία αποφανθεί για την καταλληλότητα ή μη των πληγέντων κατοικιών. Από την πρώτη στιγμή του σεισμού έσπευσε στο πλευρό των πληγέντων η ανώτατη πολιτειακή ηγεσία του τόπου προεξάρχοντος του τέως Βασιλιά Κωνσταντίνου, ο οποίος αφίχθη με το ελικόπτερο στην Κράψη.
Εκεί τέθηκε σε εφαρμογή ένα πανέξυπνο σχέδιο με το οποίο ο τέως Βασιλιάς Κωνσταντίνος, οδηγήθηκε σε συγκεκριμένα σημεία, ενώ στο τέλος οι κάτοικοι του προσέφεραν φαγητό χωρίς κουταλο-πίρουνα, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να του δείξουν ότι ο σεισμός δεν άφησε τίποτε όρθιο στο χωριό με απώτερο σκοπό να πειστεί για το μέγεθος της καταστροφής.
Λίγους μήνες μετά, κατόπιν ενεργειών των τότε τοπικών αρχών των Ιωαννίνων και των κοινοταρχών, η κυβέρνηση αποφάσισε την αποκατάσταση των πληγέντων με την κατασκευή και φυσικά την παραχώρηση στρατιωτικών κατοικιών στην περιοχή των Σεισμοπλήκτων και η οποία κατοικείται ακόμη και σήμερα στην πλειονότητα της από Κραψίτες.
Μετά τον σεισμό 1967 στην Κράψη (θέση Λερούσκω) τα μαθήματα γινόταν σε σκηνές στη θέση Καντζελέιϊκα μέχρι το 1972.Εκτοτε οι γονείς έστειλαν τα παιδιά τους στα Ιωάννινα όπου έγινε κλήρωση δωρεάν οικιών (στη θέση ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΑ) την 22/11/1971.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ή ΠΡΟΣΤΙΜΟ ΠΡΙΝ 1967
Για να γίνει η διάνοιξη και συντήρηση από παντού των δρόμων,αυτό γίνονταν με προσωπική εργασία για όλους του κατοίκους ειδάλλως επιβαλλόταν πρόστιμο . Από την οικογένεια μου πήγαινε ο μεγάλος αδελφός Στυλιανός Τομαράς του Γεωργίου. Το πολύ δύσκολο σημείο για να ανέβουν το βουνό ήταν από το στογγυλό λιθάρι έως την ΜΠΛΕΤΑ όπου πήγαινα κολατσιό στον αδελφό μου Στέλιο στη στάνη μας (κοντά στην θέση Τσίνη). Ο αδελφός μου Στέλιος δούλευε ζευγάρι με τον τον Ηλία Γράβο του Σπύρου. Για το θέμα του δρόμου, ενθυμούμαι ότι γινόταν συμβούλιο εκείνη την ώρα από τους γεροντότερους για το πώς θα κάνουν σε αυτή την απόσταση τις στροφές (κοδέλες) για να μην χαλάει ο δρόμος και να ανεβοκατεβαίνουν τα φορτωμένα αλογομούλαρα. Πράγματι, ήταν το πιο δύσκολο μέρος αυτό. Για τη συντήρησή του λοιπόν του δρόμου, όποιος δεν μπορούσε να κάνει ορισμένα μεροκάματα θα πλήρωνε το ανάλογο πρόστιμο.
Η ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ (βιώματα από τον Ευάγγελο Γ.Τομαρά)
Από τα μέσα Μαίου έως το τέλος Οκτωβρίου, τις ημέρες που λειτουργούσε το σχολείο, ερχόμουν στο Λερούσκω και το απόγευμα πάλι στη Στάνη μας (τοπωνύμιο Τσίνη). Ετσι μάθαινα τα γράμματα τότε. Έβγαζα δε και κάποιο χαρτζιλίκι (Πώς;… ακούστε!) . Μάζευα τσάι , το πιο μυρωδάτο , το καλύτερο από όλα τα βουνά του Νομού μας.
Πήγαινα στα δύσβατα σημεία, εκεί που δεν περνούσαν ούτε τα γίδια, γιατί έτρωγαν τις ρίζες του τσαγιού. Στα πετρώδη έβρισκα πολύ τσάι, από του Γελαδάρη έως την Ξιούρα, στο κόκκινο στεφάνι. Το πώς δεν γκρεμίστηκα πουθενά, ιδίως στο «Ζαβό» όνομα και πράμα!, ο καλός θεός με φύλαγε. Προτιμούσα το τσάι που είχε από 35 κόμβους και πάνω (έτσι το ήθελε ο αγοραστής). Το έκανα χερουλάκι, ματσάκι, το έδενα με σπάγκο και ανά δέκα ματσάκια γινόταν Αρμάθα. Το αγόραζε ο παντοπώλης Περικλής Γεωργάκης και το έδινε στα Γιάννενα. Πόσο; Mία (1) δραχμή το χερουλάκι, Δέκα (10) δραχμές η αρμάθα. Δεν θυμάμαι ποτέ να πήρα πάνω από πενήντα (50) δραχμές.
ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΒΡΥΣΗΣ ΤΣΙΝΗ (βιώματα από τον Ευάγγελο Γ.Τομαρά)
Κάπου γύρω στο 1957 η ζέστη είχε αρχίσει στον ίσκιο στον (στάλο)στα πρόβατα, είμασταν όλοι συγκεντρωμένοι στη βρύση Τσίνη και βλέπουμε να κατεβαίνουν από το Μπλο, δύο νέοι άνθρωποι. Σταματούν στη βρύση Τσίνη περίπου 50μέτρα από τις καλύβες μας. Τηνε’τούτα δώ; λέγει ο Μπαρμπα Λίας, ο Παπαηλίας, παρών και ο Σπύρο Γληγόρης-Παπαγεωργίου. Μόλις ήρθαν στα 25 μέτρα, απόρησε.. μπα! Αυτοί φοράν Ευρωπαικά ρούχα! Αποδιώξαμε τα σκυλιά και ήρθαν στην παρέα μας όπου έγινε η γνωριμία (είχαν και μία δερμάτινη τσάντα με μπουκαλάκια). Ηταν από τη Νομαρχία,τμήμα Υγιεινής και έπαιρναν δείγματα νερού από όλες τις βρύσες του βουνού μας. Ο Παπαηλίας τους κέρασε τσίπουρο και άφθονο τυρί (ήτανε παραμονή του Αη-Λιά και τους είπε να κάτσουν για το πανηγύρι. Απάντησαν ότι δεν μπορούσαν, θα έπαιρναν νερό από την Μπλέτα και τέλος!
Συμφώνησαν παίρνοντας τη σύσταση όνομα κλπ της βρύσης και απάντησαν μετά από ένα μήνα περίπου στον μπαρμπα Ηλία ότι Πρώτο καλύτερο από μέταλα κλπ ήταν η βρύση Τσίνη και 2η η βρύση της Κρούκιας, από κει και πίσω οι άλλες βρύσες.
ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ «ΡΙΖΟ» 1960 (βιώματα από τον Ευάγγελο Γ.Τομαρά)
Πάντα με απόφαση της πλειοψηφίας του Κοινοτικού Συμβουλίου, καλλιεργούνταν : Το φθινόπωρο το μισό από ράχη Καρανίκα (τρικέα) και τεπέλες, γενικά περιοχή Σταμάτη & Γκορτσιές πρώιμες σιτάρι-κριθάρι-σίκαλη (βρίζα). Την Ανοιξη από ράχη Καρανίκα (Τρικέα) και δώθε περιοχή Αη Λιά έως Καντζελέϊκα: καλαμπόκι, ρεβύθια, φασόλια κλπ. Αυτό γινόταν στον Μπέσιμο, μια προς το γοττσινό σύνορο, φθινόπωρο οι πρωιμιές, ως άνω, άνοιξη προς Μεγάλη Κράψη. Σκοπό είχε για την βοσκή την άνοιξη, ώσπου να λιώσουν τα χιόνια, να βγουν στα ψηλά και κυρίως τέλη Οκτωβρίου να μπορούν έστω 10 ημέρες να βόσκουν μέχρι να είναι πανέτοιμοι για τα χειμαδιά(ώσπου για τα λεγόμενα Σαρακατσιάνικα καλύβια, τοπωνύμιο εις Τόϊρ.
Το 1938 (σύμφωνα με νόμο Μεταξά) όπως το γράφει στην πολυετή έρευνά της η Λαογράφος Αγγελική Χατζημιχάλη στον 1οτόμο (Σαρακατσιάνοι), υποχρέωνε τους πολίτες να γραφτούν σε Δημοτολόγια είτε στο ξεκαλοκαιριό- είτε στα Χειμαδιά , γι αυτό γίνανε στην Κράψη λίγες εγγραφές (συμπεραίνουμε ότι ήταν Τσομπάνηδες του Μητροκώστα). Πρώτα, ήταν γενικώς άγραφοι στα δημοτολόγια.
ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΑΨΗ ΤΟ 1958 (βιώματα από τον Ευάγγελο Γ.Τομαρά)
Ένα μικρό λεωφορείο πρωτοήρθε στην Παναγία του Δρίσκου κάπου το 1958. Μέσα στην τριετία κατέβηκε στο «Μητροτό» και μετά πάλι από τριετίας ξεκίνησε για Κράψη. Υπήρξε αρκετή χρονική καθυστέρηση για να αποζημιωθούν χωράφια χωριανών μας εις θέση «Γκουβέτσι» και όταν έγινε για 2η φορά η γέφυρα (Κρουστάλλως), το λεωφορείο έφθασε στην Κράψη και συνέχεια εκεί τέλη δεκαετίας του 1960 έγινε δρόμος για την Ανατολική.
Από την γέφυρα «Μπαλντούμα» στη Γότιστα ήρθε το Λεωφορείο του Γεωργίου Ευαγ. Καντζέλη περίπου το 1961 και τερμάτιζε στα «Καντζελέϊκα»,Μετά από 3χρόνια η γραμμή του λεωφορείου προχώρησε για Κράψη. Και πάλι υπήρξε καθυστέρηση στο δρόμο για να αποζημιωθούν τα χωράφια πάνω από την «Στέπενι» και τότε έκανε τέρμα στου Βασίλ’ Παππά (Βασιλείου Κοντού) μέχρι την επόμενη διετία να φθάσει στην πλατεία. Όμως είχαμε διετή διακοπή ξανά λόγω του σεισμού την 1/5/1967 και των κατολισθήσεων και σταμάτησε η συγκοινωνία.
ΠΕΡΑΣΜΑ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΡΑΧΘΟΥ 1952 (βιώματα από τον Ευάγγελο Γ.Τομαρά)
Ο Αραχθος με τα καλά και τα δύσκολα, επί των ημερών μου πέντε άνθρωποι πνίγηκαν το 1952. Ο Λούκας Κωνσταντίνος την Πέμπτη 26 Ιουνίου 1956, ο Μπαλαμάτσιας Γεώργιος του Ευθυμίου ήταν 20 ετών και καλύτερος φίλος του αδελφού μου Στέλιου Τομαρά, ο Παππαηλίας την 1/5/1967 (ημέρα του μεγάλου σεισμού). Το 1968 ο Δημήτριος Λιάρος του Σπυρίδωνος, 12 χρονών αγόρι πήγε να πάρει νερό από την μεριά που ήταν το καίκι του Γιαννη Σουραβλιά, γλίστρησε και ευρέθη πνιγμένος κοντά στην γέφυρα του Παπαστάθη . Τελευταίο θύμα ήταν αρχές του 1969 ο Σιανάβας, ο πατέρας τους Βασίλη Σιανάβα του κτηνοτρόφου.
ΚΥΜΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ 1964 (βιώματα από τον Ευάγγελο Γ.Τομαρά)
Στις 10/03/1964 άδειασαν τα χωριά μας. Κάπου 40 αγόρια και κορίτσια έφυγαν για την Αυστραλία. Εκλαψα πολύ! Θυμάμαι με σιγουριά και από τα τρία χωριά μας (Κράψη-Ανατολική-Δρίσκος), τα χαράματα αποχαιρέτησα τον πρώτο ξάδελφό μου Τομαρά Ευάγγελο του Ιωάννη, τον Τομαρά Γεώργιο του Κωνσταντίνου, τον Ζαρμπαλά Νικόλαο του Δημητρίου, τον Ζαρμπαλά Βασίλειο του Χρήστου, την Λαμπρινή Η. Κοντού, την Ευανθία Γεωργίου Μπαλαμάτσια, την Μαρίνα Παπαπέτρου του Πέτρου, την Βασιλική Σιαντούφη του Αποστόλου και την Βλάχου Ελευθερία του Γεωργίου. Τους θυμάμαι καλώς , αυτά τα νιάτα μας και σχεδόν δεν ξαναείδα κανέναν τους. Ρίζωσαν για πάντα στην ρημάδα ξενητιά.
ΠΡΟΕΔΡΟΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΡΑΨΗΣ >1947
1. Χρήστος Δέλλας του Γεωργίου
2. Αθανάσιος Καντζέλης
3. Βλάχος Χρήστος
4. Σιαντούφης Κωνσταντίνος
5. Πασσιάς Ιωάννης του Δημητρίου
6. Απόστολος Καντζέλη του Ιωάννου
7. Παπαγεωργίου Ηλίας του Κωνσταντίνου
8. Σιάμος Απόστολος του Αθανασίου
9. Κοντός Βασίλειος του Γεωργίου
10. Παπαγεωργίου Ιωάννης του Χρήστου
11. Ζαρμπαλάς Νικόλαος του Ευαγγέλου
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΡΑΨΗΣ
1) ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
2) ΒΛΑΧΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
ΑΓΡΟΦΥΛΑΚΕΣ (Κράψης)
1. ΖΑΡΜΠΑΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
2. ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ
ΙΕΡΕΙΣ (Κράψης)
1. ΠΑΠΑΒΑΓΓΕΛΗΣ ΛΑΖΟΣ του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ από Κοτομίστα
2. ΚΟΝΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ (Παπατσίτσιας)
3. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΑΚΗ ΛΑΖΟΣ (Μητρο Γάκης) από Ανατολική
ΔΑΣΚΑΛΟΙ (Κράψη-Λερούσκω)
1. ΛΑΔΙΚΑΣ
2. ΠΑΠΑΔΙΑΣ
3. ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ από Χουλιαράδες
4. ΚΑΚΑΒΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ από Μάζια Ιωαννίνων
5. ΗΛΙΑΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ από Πεδινά Ζαγορίου
6. ΜΟΥΛΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ από Πιστά Ιωαννίνων
ONOMATA OIKOΓΕΝΕΙΩΝ ΠΟΥ ΕΖΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΚΡΑΨΗ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 20ου αιώνα
(όπως κατέγραψε ο συγχωριανός μας Ευάγγελος Τομαράς)
1. Αλεξίου
2. Αναγνώστου
3. Ανδρέου
4. Βλάχος
5. Γεροντάκης
6. Γεωργάκης
7. Γιαννάκης
8. Γιαννέλας
9. Γκαρόζης
10. Γράβος
11. Γρηγορίου
12. Δέλλας (Ντέλλας)
13. Δημουλάς
14. Ζαρμπαλάς (Ζαρπαλάς)
15. Ζιώγος
16. Καντζέλης
17. Καραγεώργος(Καραγιώργος)
18. Κίτσιος
19. Κόκκινος
20. Κοντός
21. Λιάρος
22. Λιούτας
23. Μαγκαβίλας
24. Μεργιάννης
25. Μηζιάνης
26. Μητροκώστας
27. Μπαλαμάτσιας /Μπαλαμάτσας
28. Μπάρκας
29. Μπούτσικος
30. Μπράφας
31. Νίκου
32. Ξανθής
33. Παγκούρας
34. Παπαγεωργίου
35. Παπαδήμας
36. Παπαηλίας
37. Παπανικολάου
38. Παπαπέτρος
39. Παπαχρήστος
40. Παππάς
41. Πασσιάς
42. Σιάμος
43. Σιαντούφης
44. Σιαφάκας
45. Σιώζιος /Σιώζος
46. Σιώνας
47. Σιώτας
48. Σπυρονίκος
49. Στόλης
50. Τασιούλας
51. Τομαράς
52. Χρηστάκης /Χριστάκης
53. Χρηστίδης
ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΟΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΟΙ (μνήμες <1970 Ευάγγελου Γ.Τομαρά)
Οι μικρομεσαίοι κτηνοτρόφοι που ξεκαλοκαιριάζουν στους πρόποδες (στο Ριζό) του βουνού μας, είχαν από 40-50 ζώα ο καθένας.
Από το Γοτιστινό έως το Ανατολικιώτικο ήταν 15 στάνες με την σειρά που αναφέρω:
· Από το 1935-1959 : οι αδελφοί Τομαράς Δημήτριο και Γεώργιος είχαν στάνη στο τοπωνύμιο «Τσίνη» χώρισαν στη συνέχεια και ο Δημήτριος Αποστ. Τομαράς έκανε νέα στάνη στο «Πέσιμο» Τοπωνύμιο- Μπούτα προς Γοτιστινό μέρος,
· Τ’αδέλφια Γράβος Ιωάννης & Γεώργιος του Σπύρου και ο Γράβος Κωνσταντίνος του Ευαγγέλου είχαν στάνη στο τοπωνύμιο- «Κέτσερ». Εως και σήμερα το κοπάδι του πάρεδρου Αθανασίου Κωνστ Καντζέλη βόσκει ελεύθερα στην περιοχή αυτή.
· Καταδώθε, ο Αναγνώστου Κωνσταντίνος με μικτό κοπάδι, έως το 1963 που εδεντροφυτεύθη από το Δασαρχείο η πλαγιά Μ.Κράψη, Τσιαγκαβέλη, φανερά βρύσ’Τσίνη, ήταν σφαγείο για τα γίδια, την στάνη την είχε τοπωνύμιο-Μεργιάννη.
· Στην ίδια στάνη τοπωνύμιο-Μεργιάννη έφερνε μόνο πρόβατα ο Νικόλαος Γκαρόζης
· Από την Νέα Καισάρεια, επί πολλά χρόνια, ο Ευάγγελος Ιωαν.Κίτσιος είχε στάνη στο τοπωνύμιο «Ράχη-Δερβένι».
· Τα νεότερα χρόνια τα αδέλφια Γρηγόριος Χρηστ. Ζαρμπαλάς είχε πρόβατα στο τοπωνύμιο «Μεργιάννη» και ο Κωνσταντίνος Ζαρμπαλάς (ο Κωστούλας) είχε μόνο γίδια. Ο τελευταίος είχε άδικο τέλος από Ληστές που του αφαίρεσαν τη ζωή του.
· Ο Γεώργιος Αποστ Τομαράς κατέβηκε λόγω ηλικίας στο τοπωνύμιο «Νιρβοδίτσα» κοντά στον παλαιό Αη-Λιά.
· Τα ξαδέρφια Μιχαήλ Χρήστ Καραγεώργος και Κωνσταντίνος Βας. Καραγεώργος είχαν στάνη στο τοπωνύμιο «Μπιστούρες-Λιάρου»
· Ο Ιωάννης Χρήστ Παπαγεωργίου στο τοπωνύμιο «Σιρτάμι» και
· ο πεθερός του Ιωάννη Χρήστ. Παπαγεωργίου, ο Βασίλειος Δημ Πασιάς στο τοπωνύμιο «Τσπέλες». Είχε αντί καλύβας , σπιτάκι 20τμ ως αρχιμάστορας που ήταν, σκεπή με Σχιστόλιθους όπως τα Κραψίτικα σπίτια. Γλύτωσα, εγώ ο Ευάγγελος Τομαράς, πολλές βροχές, όταν ήμουν εκεί κοντά με τα ζώα μου!!
Τους αναφέρω ονομαστικά όλους, διότι στο «ΡΙΖΟ» ζούσε από άκρη σε άκρη κόσμος, σκυλιά, κυπροκούδουνα, ένα αληθινό ξεφάντωμα!!! Γυναίκες με ρόκες , με πλεξίματα χειρός, μάγουλα ροδοκόκκινα, οι κοπέλες τυροκομούσαν το γάλα κλπ.
Το τοπωνύμιο «Δερβένι» ήταν ως σύνορο. Χώριζε την έκταση, την Δημόσια -Κοινοτική από Ιδιοκτησία με δρόμο 4μέτρα πλάτος. Από Γοτιστινό , Καραπάνου ως «Καρανίκα» (Γεωργίου Αθ.Καντζέλη (Τρικαία) όπου σήμερα είναι η άσφαλτος πάνω εκεί που πάει στο χωριό (Βαθύπεδο).
Ακούστε τι μου είπε ο μακαρίτης ο πρόεδρος Ιωάννης Παπαγεωργίου του Χρήστου σχετικά με το τοπωνύμιο «Δερβένι» και το σύνορο. Αυτό έγινε ως διαχωριστική γραμμή , αγνώστων χρόνων από το Δ.Σ. της κοινότητας Κράψης.
Σκοπός (του διαχωρισμού) ήταν: Από «Δερβένι» και πάνω, ήτο για ελεύθερη βοσκή όλων των χωριανών, προς το κάτω μέρος, μόνο ιδιοκτησίες βοσκής.
Τα χρόνια των πολέμων επί της ευκαιρίας, κάναν λίγα καλλιεργήσιμα στο Κοινοτικό, το τονίζω, αλλά ανάμεσα στις ΜΕΣΑΡΙΕΣ, δεν μπορούσαν να απαγορεύσουν για βοσκή κανέναν συγχωριανό μας, ώσπου εγκαταλείφθηκαν όλα μετά τον σεισμό της 1ηςΜαίου 1967.
ΚΑΦΕΝΕΙΑ ΧΩΡΙΟΥ (μνήμες <1970 Ευάγγελου Γ. Τομαρά)
Τα καφενεία που δεν κατεγράφησαν είναι:
1. Καφενείο Χρήστου Βασιλ. Πασιά στο «Λερούσκο» κολλητά με το Δημοτικό μας Σχολείο. Έδινα ένα αβγό και μου ‘δινε 12φυλλο τετράδιο (με αυτές τις δυσκολίες μάθαμε γράμματα!)
2. το καφενείο του Ηλία Βασιλ. Γάγα,στον «Δρίσκο» ήταν κάτω από την γειτονιά των Καραμουτσαίων
ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ 1955-1956 (μνήμες Ευάγγελου Τομαρά)
Λειτουργούσαν Νυχτερινά, Απογευματινά, Σχολεία ταχύρυθμα εξπρές και πήραν απολυτήριο κυρίως κοπέλες ανύπανδρες, εικοσάρες και κάτω, οι οποίες λόγω του εμφυλίου δεν είχαν αποφοιτήσει.
Στο Δημοτικό σχολείο «Λερούσκο»Κράψης οι μαθήτριες, με το πλέξιμο στο χέρι πάντα, ερχόταν για μάθημα:
1. Πασιά Ευγενία του Βασιλείου
2. Σπυρονίκου Αμαλία του Χρήστου
3. Σπυρονίκου Μαργαρίτα του Χρήστου
4. Μπαλαμάτσια Μαργαρίτα του Γεωργίου
5. Καντζέλη Νίκη του Παύλου
6. Ανδρέου Σοφία του Ευαγγέλου
7. Τομαρά Αικατερίνη του Κωνσταντίνου
8. Σιώνα Γιαννούλα του κωνσταντίνου
9. Λιούτα Ελένη του Χρήστου
10. Καραγεώργου Αριάδνη του Χρήστου
11. Καραγεώργου Αθανασία του Βασιλείου
12. Ζαρμπαλά Αικατερίνη του Ιωάννη
13. Κοντού Στασινή του Ηλία
ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ(μνήμες Ευάγγελου Γ. Τομαρά)
Ένα έθιμο που σχεδόν χάνεται σε όλη την Ελλάδα, είναι η γιορτή του Λαζάρου. Είναι κινητή εορτή και γινόταν στα χωριά μας ως εξής:
Εμείς τα παιδιά ανά ζευγάρι πάντα, ετοιμαζόμασταν από μέρες. Βάζαμε 2ή 4 κυπριά σε μια ειδική σανίδα και ένα κονταράκι. Στολίζαμε το καλάθι μας με πολλά λουλούδια, όλα τα χρώματα. Όταν ξημέρωνε του Λαζάρου, ξεκινούσαμε σπίτι-σπίτι και λέγαμε τα κάλαντα. Οι νοικοκυρές μας δίναν ένα αβγό-κουλουράκι ή και καμιά δραχμή, ακόμα και δεκάρες τρύπιες!. Οποιος δεν μας άνοιγε την πόρτα, ενώ ήταν μέσα, λέγαμε τρεις φορές, «Εδώ είναι του κούκου η φωλιά και του διαβόλου η τρύπα!».
Εγώ, ο Ευάγγελος Τομαράς, πήγα στα κάλαντα του Λαζάρου τέσσερις χρονιές!
1η φορά με τον εξάδελφό μου Ηλία Τομαρά του Ιωάννου
2η φορά με τον συμμαθητή μου Θωμά Λιούτα του Χρήστο
3η φορά με τον Σωτήριο Καντζέλη του Κωνσταντίνου
4η φορά με τον Ιωάννη Σπυρονίκο του Κωνσταντίνου
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ είχαν ως εξής:
Σήμερον είναι η έγερσις
Σήμερα είν’του Λαζάρου
Για σηκωθείτε Χριστιανοί
Για σηκωθείτε αδέρφια
Στην Εκκλησιά να τρέξετε
Στην εκκλησιά να πάτε
Εκεί θ’ακούστε κλάματα
Γυναίκων μυρολόγια
Πως έκλαιγαν το Λάζαρο
Τρεις μαυροφορεμένες
Η Μάρθα, η Μαγδαληνή
Και το Λαζάρον η μάνα
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
Σήμερα μαύρος ουρανός
Σήμερα μαύρη μέρα
Σήμερα όλα θλίβονται
Και τα βουνά λυπιούνται
Σήμερα κάνανε βουλή
Οι άνομοι Εβραίοι
Για να σταυρώσουν το Χριστό
Των πάντων βασιλέα
Το φαραώ διατάξανε
Να κάνει 3 πυρόνια
Κ’αυτός ο τρισκατάρατος
Βάρα και κάνει πέντε
Τα δυο τα δυο στα χέρια του
Τα δυο τα δυο στα πόδια του
Το τρίτο το φαρμακερό
Μες της καρδιάς τα φύλλα.
Κλείνοντας, πήγα 65 χρόνια πίσω, Ομορφες στιγμέςς Τομαράς Γ. Ευάγγελος
